Obserwatorium dziś
W październiku 2007 oddano no użytku nowy budynek Obserwatorium, który usytuowany został na miejscu starego. Nowe Obserwatorium zostało zaprojektowane przez Pana Wiktora Kielana właściciela pracowni architektonicznej Arch-Logica z Myślenic. W 2008 roku projekt i budynek Obserwatorium został wyróżniony Nagrodą Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza w kategorii architektura użyteczności publicznej. Nazwane zostało na cześć prof. Tadeusza Banachiewicza - założyciela starej placówki z okresu międzywojennego. Budynek został wybudowany w ramach projektu "Odbudowa przedwojennego Obserwatorium Astronomicznego - Miasteczko Gwiezdne Lubomir" w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, budżetu państwa oraz budżetu gminy. Obserwatorium zostało wyposażone w dwie kopuły astronomiczne o średnicach 3m i 5m. W 2010 r. oddany został do użytku dodatkowy pawilon obserwacyjny, wykonany na podobieństwo pawilonów z okresu międzywojennego.Aktualnie działanie Obserwatorium, skupia się na trzech różnych płaszczyznach: naukowej, dydaktycznej i popularyzatorskiej. Lokalizacja GPS obserwatorium to E 20o 03' 35" i N 49o 46' 00", a wysokość na jakiej się znajduje to 904 m n.p.m.
Część naukowa realizowana jest dzięki podpisaniu umowy o współpracę między Gminą Wiśniowa a wiodącymi ośrodkami astronomicznymi w kraju. Do tej grupy zalicza się Centrum Astronomii UMK w Toruniu, Obserwatorium Astronomiczne UJ w Krakowie, oraz Katedra Astronomii i Astrofizyki UP w Krakowie. Wymienieni partnerzy, prócz doświadczenia w dziedzinie astronomii i dydaktyki, podjęli starania aby wyposażyć Obserwatorium w teleskopy oraz ich niezbędne wyposażenie. Dydaktyka realizowana jest poprzez organizację wykładów, prelekcji i pokazów nieba dla młodzieży szkolnej (szczegóły tutaj). W najbliższym czasie planowane jest rozszerzenie działalności dydaktycznej o warsztaty astronomiczne dla nauczycieli i uczniów. Część turystyczna znajduje swoje odzwierciedlenie w udostępnieniu budynku do zwiedzania dla turystów indywidualnych (szczegóły tutaj). Cyklicznie, raz w miesiącu organizowane są wieczorne pokazy nieba . Szczegóły znajdują się w zakładce Pokazy Nieba.
Na wyposażenie Obserwatorium składa się kilka teleskopów. Część z nich znajduje zastosowanie w naukowych obserwacjach nieba, część przeznaczona jest do celów dydaktycznych i popularyzatorskich.W mniejszej kopule umieszczona została kamera Schmidta. Teleskop ten pierwotnie pracował w toruńskim Centrum Astronomii. Jego optyka zakupiona była w Szwecji przez prof. Wilhelminę Iwanowską natomiast montaż został sprowadzony z Anglii. Po uruchomieniu teleskopu, pracował on w Toruniu w latach 1957-80. W roku 2008, z inicjatywy dyrektora Centrum Astronomii, pana prof. Andrzeja Kusa, wykonano gruntowną modernizację i renowację teleskopu. Wyposażono go m. in. w kamerę CCD, zautomatyzowany został jego ruch.
Średnica lustra tego teleskopu wynosi 350 mm, a płyty korekcyjnej 300 mm. Ogniskowa teleskopu wynosi 720 mm, co przy danej aperturze wejściowej daje efektywną światłosiłę f/2.4. Wraz z zamontowaną kamerą CCD Fli MicroLine 16803 o rozmiarach 36x36 mm (16.8 milionów pikseli) potrafi zarejestrować prawie obszar nieba rozległy na 3x3 stopnia. Odpowiada to mniej więcej 36 tarczom Księżyca w pełni (6x6). Przed kamerą został umieszczony zmodyfikowany filtr V. Jego pasmo przepuszczalności jest nieco szersze niż w przypadku standardowych filtrów tego typu. Duża światłosiła teleskopu umożliwia rejestrowanie obrazów nieba z bardzo krótkim czasem naświetlania.
Teleskop ten, po zakończeniu procesu kompletnej automatyzacji, będzie wykorzystywany do wykonywania fotograficznych przeglądów dużych fragmentów nieba. Jego zadaniem będzie wyszukiwanie gwiazd zmiennych, a także nowych czy supernowych, co jest zasługą krótkiej ogniskowej. Długotrwałe obserwacje nieba i duże pole widzenia umożliwią zbudowanie bazy jasności i zmienności gwiazd, które mogą zostać użyte w badaniach prowadzonych przez astronomów. Aktualnie dużą popularnością cieszy się projekt ASAS, w którym wykorzystuje się obiektywy od aparatów, o średnicy około 70 mm i ogniskowej 200 mm.
W dużej kopule zamontowany został profesjonalny montaż astronomiczny firmy 10Micron - GM4000 QCI Professional Observatory Mount , zakupiony przez Centrum Astronomii UMK. Aktualnie na montażu zawieszony jest teleskop PlaneWave 17", wraz z wymiennymi kamerami FLI-ML16803 i CCD MI G2-1600.
Prócz prowadzenia naukowych badań astronomicznych specjalistycznym sprzętem, Obserwatorium wyposażone jest w nieco mniejszy sprzęt przeznaczony głównie do prowadzenia pokazów nieba, oraz pracy dydaktycznej z młodzieżą szkolną. Największym teleskopem w tej grupie jest teleskop z systemem optycznym Schmidta-Cassegraina, na montażu paralaktycznym. Średnica zwierciadła i płyty korekcyjnej wynosi 355.5 mm, a efektywna ogniskowa systemu to 3910 mm. Daje to światłosiłę f/11. Po demontażu lustra wtórnego i montażu odpowiedniej grupy soczewek istnieje możliwość wykonywania zdjęć w ognisku głównym teleskopu, ze światłosiłą f/2. Teleskop ten wkrótce umieszczony zostanie w nowo wybudowanym pawilonie obserwacyjnym.
Drugim co do wielkości teleskopem jest instrument o średnicy zwierciadła głównego 203 mm i ogniskowej 2032 mm. Światłosiła teleskopu wynosi f/10. Teleskop ten aktualnie wykorzystywany jest do pokazów Wenus, a także Słońca w świetle widzialnym, co w raz z teleskopem Coronado daje piękny wgląd w naszą dzienną gwiazdę. Zestawem tych teleskopów prowadzone są pokazy Słońca w każdą sobotę i niedzielę, o ile pogoda na to pozwala. Są one także w miarę możliwości i potrzeb udostępniane zwiedzającym w godzinach otwarcia Obserwatorium.
Obserwatorium posiada dwa teleskopy soczewkowe. Są to: refraktor o średnicy obiektywu 120 mm i ogniskowej 900 mm (f/7.5), oraz refraktor o średnicy 80 mm i ogniskowej 480 mm (f/6)*. Soczewki obiektywów obu lunet są wykonane z niskodyspersyjnego szkła, aby zminimalizować aberrację chromatyczną. Dzięki dobrej jakości soczewek teleskopy te nadają się bardzo dobrze do fotografowania mgławic. Aktualnie mniejsza luneta wykorzystywana jest do autoguidingu, czyli do poprawiania ruchu montażu dużego teleskopu. W zależności od potrzeb, luneta ta może zostać przeniesiona na każdy z wymienionych teleskopów.
Nieco "egzotycznym" teleskopem jest Coronado SolarMax 60 z 0.5A pasmem przepuszczania*. Teleskop ten o średnicy obiektywu 60 mm przepuszcza jedynie światło emitowane przez wodór znajdujący się na powierzchni naszej dziennej gwiazdy. Dlatego też nie trzeba czekać na całkowite zaćmienie Słońca aby dostrzec protuberancje (wybuchy) - możemy je obserwować w każdy pogodny dzień. Można również dostrzec szereg tworów na powierzchni Słońca (np. granulacje) czy też pochodnie. Luneta ta na stałe współpracuje z teleskopem 20cm. Dzięki temu możemy również porównać wygląd Słońca w całym zakresie spektrum widzialnego i w linii promieniowanej przez wodór.
Na wyposażeniu obserwatorium znajdują się również cztery lornetki (największa 20x100). Lornetki te bardzo dobrze uzupełniają zestaw teleskopów. Często bowiem się zdarza, że obiekty lepiej są widoczne w lornetce, niż w dużym teleskopie. Mowa tu o dużych obiektach, typu Galaktyka w Andromedzie, Mgławica Oriona, Plejady, czy też mgławice znajdujące się w gwiazdozbiorze Głowa Węża, czy Strzelec. Niezwykłą ciekawostką jest urządzenie do identyfikacji i znajdowania obiektów na niebie (SkyScout). Dzięki temu urządzeniu potrafimy znaleźć dany obiekt na niebie, lub też zidentyfikować interesujące nas ciało niebieskie i uzyskać o nim szereg danych. Praca teleskopów jest bardzo efektywna ze względu na dużą ilość okularów, redukcji, filtrów itp., które można używać w zależności od potrzeb. Jeśli natomiast interesującym osiągnięciem będzie uzyskanie kolorowej fotki nieba, do wspomnianych wyżej teleskopów można dołączyć kamerę CCD Moravian Instruments G2-1600, a do autoguidingu kamerę tego samego producenta MI G1- 0800.
Obserwatorium Astronomiczne im. T. Banachiewicza jest jedynym w Polsce obserwatorium, które można zwiedzić (szczegóły można znaleźć tutaj). Prócz tego systematycznie w okresie wiosenno-jesiennym organizowane są wieczorne pokazy nieba.
