Pokazy nieba - informacje podstawowe.
Zapraszamy na cykl spotkań poświęconych wieczornym obserwacjom nieba. Pokazy organizowane są dla turystów indywidualnych i odbywają się od marca do listopada dwa razy w miesiącu, w sobotę w pobliżu nowiu i pierwszej kwadry Księżyca. W lipcu i sierpniu organizowane są dodatkowe pokazy w każdy piątek, poza dniami w pobliżu pełni Księżyca. Spotkania zaczynają się godzinę po zachodzie Słońca i trwają około 2-2,5 godziny. Obserwacje prowadzone są "na żywo", bezpośrednio przez teleskop, bez wyświetlania obrazu na monitorze. W takich warunkach obiekty astronomiczne w teleskopie widzimy w odcieniach szarości, prócz planet i Księżyca - te widzimy kolorowo. Informacja o terminie najbliższych pokazów podawana jest na stronie głównej obserwatorium, na tydzień przed planowanym spotkaniem. Również wtedy podawane są niezbędne instrukcje dotyczące możliwości uczestnictwa w pokazach. Harmonogram spotkań można znaleźć tutaj. Prosimy pamiętać, że jest to jedynie przybliżony harmonogram i w przypadkach losowych może ulec zmianie.
Pokazy tematyczne
Podczas pokazów tematycznych prezentowane są obiekty opisujące jedno zagadnienie astronomiczne. Obserwacje prowadzone są teleskopem o średnicy 35 cm. Pokazy rozpoczynają się "spacerem" po niebie i poznawaniem najbardziej ciekawych gwiazdozbiorów bez użycia teleskopu. W dalszej części prezentowane są najciekawsze obiekty znajdujące się aktualnie na niebie, tematycznie powiązane z tematem wiodącym i ze sobą wzajemnie. Aktualnie bardzo dobrze sprawdzają się cztery programy obserwacyjne: pierwszy (obserwacje od lata do późnej jesieni) przedstawia ewolucję gwiazd, drugi (wiosenny) prezentuje klasyfikację galaktyk, trzeci to pokazy mgławicy w Orionie (zimowy) i czwarty opowiadający historię letnich gwiazdozbiorów (sezon wiosenno-jesienny).
Program pierwszy obejmuje obserwacje obiektów głębokiego nieba, prezentujących etapy życia gwiazd. Przez teleskop obserwujemy obiekty, w których rodzą się gwiazdy, prezentujemy dalsze etapy życia gwiazd (gromady otwarte, gwiazdy podwójne), oraz obiekty obrazujące śmierć gwiazd. Program ten jest stosunkowo łatwy. Trudniejszym programem obserwacyjnym jest klasyfikacja galaktyk wg Hubble'a. Edwin Hubble, obserwując widma galaktyk, stworzył ich klasyfikację, jako kryterium przyjmując kształt galaktyki. Podczas obserwacji będzie możliwość zapoznania się z podstawowymi kształtami galaktyk. Pokazy słynnej mgławicy w Orionie są najkrótszymi przez nas organizowanymi. Poświęcone są jednemu z najpiękniejszych i najbardziej atrakcyjnych obiektów astronomicznych - Wielkiej Mgławicy w Orionie. W trakcie spotkania obserwujemy mgławicę bardzo dokładnie, a także omawiamy jej najważniejsze cechy. Ostatnim programem jest historia gwiazdozbiorów. Prezentujemy gwiazdozbiory nieba letniego i ich historię, na podstawie mitologii greckiej. Po omówieniu gwiazdozbioru, następują obserwacje jednego - dwóch najciekawszych obiektów znajdujących się w danym gwiazdozbiorze.
Od marca, do połowy maja, oraz od września do końca listopada, możliwe jest zorganizowanie dwóch grup pokazów. Druga grupa rozpoczyna pokazy około północy. Grupy uczestników ustalane są na podstawie kolejności zgłoszenia, na którą nie mamy wpływu!. Wybierając się na pokazy, prosimy o zapewnienie odpowiedniego, ciepłego stroju (noce bywają bardzo chłodne), zabrania ze sobą latarek (najlepiej diodowych). Podczas pokazów nocnych w obserwatorium bezwzględnie wymagana jest całkowita ciemność.
Pokazy Księżyca
Obserwacje skupiają się na Księżycu i planetach aktualnie dostępnych na niebie. Pokazy Srebrnego Globu prowadzone są przy 100x, 300x powiększeniu. Mniejsze pozwoli podziwiać Księżyc w całości i dostrzec wiele kraterów na jego powierzchni. Przy większych, na powierzchni Księżyca prócz szeregu mórz księżycowych będzie można dostrzec wiele kraterów, gór i szczelin. Można również zobaczyć dwa rodzaje gór i kraterów. Często widoczne są także rozpadliny czy kopuły księżycowe.
Planety obserwowane są głównie przy powiększeniu 300x, co pozwala dostrzec charakterystyczne twory na ich tarczach: pasów, czy Wielkiej Czerwonej Plamy na Jowiszu, pierścieni Saturna wraz z przerwą Cassiniego, czap polarnych i tworów albedowych na Marsie, jak również fazy Merkurego i Wenus.
Gdy Księżyc jest stosunkowo młody i pozostaje do dyspozycji trochę czasu to w trakcie pokazów próbujemy pokazać jeden - dwa najciekawsze obiekty mgławicowe, takie jak gromada kulista gwiazd, mgławica planetarna, czy też najciekawsze układy podwójne gwiazd.
Bez względu na porę roku możliwe jest zorganizowanie dwóch grup pokazów w jednym dniu. Wybierając się na pokazy, prosimy o zapewnienie odpowiedniego, ciepłego stroju (noce bywają bardzo chłodne), zabrania ze sobą latarek (najlepiej diodowych). Pokazy Księżyca prowadzone są przy niewielkim świetle. W zależności od ilości chętnych pokazy rozpoczynamy tuż po zachodzie Słońca a kończymy około północy.
Kiedy pokazy mogą się odbyć?
W praktyce pokazy obiektów mgławicowych organizowane są jedynie w pobliżu nowiu Księżyca (maksymalnie 7 dni przed i 5 dni po nowiu). Pokazy Księżyca, wraz z dostępnymi na niebie planetami mogą być organizowane poza pełnią Srebrnego Globu (minimum 3 dni przed i po nowiu, maksymalnie do 3 dni przed i po pełni). Najlepiej wypadają w okolicach pierwszej kwadry - od 4 do 11 dnia cyklu Księżycowego. Planety można obserwować w każdym okresie ich widoczności na niebie. Ich obserwacje nie są uzależnione od fazy Księżyca. Przybliżony terminarz pokazów na aktualny sezon dostępny jest tutaj.
Pokazy nieba wymagają bezchmurnego nieba i powinny się odbywać tylko i wyłącznie przy idealnych warunkach pogodowych. Ponieważ w rzeczywistości trudno o idealnie bezchmurne niebo często organizujemy pokazy w nieco gorszych warunkach atmosferycznych pozwalających zachować najlepsze możliwe wrażenia z obserwacji obiektów niebieskich.
Kiedy pokazy nie mogą być organizowane?
Działanie teleskopu polega na skupieniu światła z dużej powierzchni (powierzchnia lustra) na małą powierzchnię o średnicy mniejszej od średnicy źrenicy ludzkiego oka. Sprawia to, że ilości światła od obiektów niebieskich wpadająca do naszego oka jest znacznie większa, przez co obraz jest jaśniejszy. Stwarza to ograniczenie obserwacji wizualnych do bezchmurnych i ciemnych nocy. Mówiąc potocznie nie ma możliwości obserwacji obiektów niebieskich przez chmury. Nawet najmniejsze chmury zmniejszają znacznie ilość światła docierającego do naszego oka, a przede wszystkim niszczą kontrast i tak bardzo mały w obserwowanych obiektach. Obserwacje mgławic stają się niemożliwe już przy pokryciu nieba chmurami wysokimi na poziomie 4 oktantów.
Pokazy nieba nie mogą być również organizowane w przypadku niepewnej pogody. Teleskop, to tak na prawdę ogromna część elektroniki, mechaniki i optyki. Każdej z tych części zagraża duża wilgotność powietrza, a przede wszystkim opady deszczu. Zalanie teleskopu wodą to pewna awaria elektroniki, oraz problemy z czystością luster, co prowadzi do kilku-kilkunastotygodniowego wyłączenia teleskopu z pracy. Dlatego też w takich warunkach pokazy nieba bezwzględnie będą odwoływane, nawet gdy będzie istniała szansa na "dziury w chmurach".
Jak zarezerwować pobyt na pokazach.
Ze względu na ograniczoną ilość miejsc do 20 w pokazach tematycznych i 30 w pokazach Księżyca udział wymaga wcześniejszej rezerwacji miejsca. Można jej dokonać za pomocą odpowiedniego formularza, otwieranego odpowiednio wcześniej przed pokazami. Informacje o otwarciu można znaleźć w opisie najbliższego spotkania. W większości przypadków formularz udostępniany jest dwa dni przed planowanymi pokazami o godzinie 18:00 w środę na pokazy piątkowe i w czwartek jeżeli pokazy planowane są na sobotni wieczór.
Rezerwacji miejsca należy dokonać samodzielnie. Formularz rejestracyjny służy do rejestracji tylko jednej osoby, zatem każda osoba powinna zarejestrować się oddzielnie. Do rezerwacji kilku osób może zostać użyty ten sam adres e-mail. Proszę pamiętać, że niepoprawnie dokonane wpisy będą usuwane z brakiem możliwości późniejszego dopisania, bądź odzyskania miejsca wśród uczestników. Prosimy także dokładnie podać adres e-mail.
W ustaleniu listy uczestników liczy się kolejność zgłoszeń. Lista uczestników publikowana jest na bieżąco na stronie dotyczącej najbliższych pokazów. Jednocześnie na tej stronie można znaleźć odnośnik do listy wszystkich zarejestrowanych osób. Proszę pamiętać, że ta lista ma możliwość sortowania wg dowolnej kolumny.
Odwołanie pokazów.
Niestety odwołanie pokazów ze względu na pogodę zdarza się bardzo często. Organizując pokazy z tygodniowym wyprzedzeniem nie jesteśmy w stanie przewidzieć warunków atmosferycznych z jakimi się spotkamy w dniu pokazów. Realnie rzecz biorąc w miarę prawdopodobne prognozy pojawiają się na trzy dni przed pokazami. Bardziej wiarygodne pojawiają się w modelu UM ICM, oraz IMGW (aktualnie najbardziej wiarygodne) dwa dni wcześniej i w większości przypadków pozostają takie do dnia pokazów. Niestety, najdokładniejsze pojawiają się już jako nieco przestarzałe, pięć godzin po starcie okresu obliczeniowego - czyli w czasie trwania pokazów. Trzeba również wziąć pod uwagę, że w obszarach górskich (dla Mszany Dolnej) prognozy pogody liczone są dla wysokości od około 400 do 1100 m n.p.m., co sprawia, że dla Lubomira nie muszą działać poprawnie.
Mimo to musimy na czymś bazować i faktycznie bazujemy na dostępnych dla nas modelach UM ICM, oraz serwisu IMGW (pogodynka.pl). Zdajemy sobie sprawę, że osoby pojawiające się na pokazach nieba przyjeżdżają z różnych bliższych i dalszych miejsc, staramy się zawsze rzetelnie poinformować Państwa o warunkach pogodowych, jakie mogą panować na szczycie Lubomira podczas pokazów. Niestety, często przy dynamicznie zmieniającej się pogodzie dynamicznie zmieniają się prognozy, przez co nie jesteśmy w stanie podać stuprocentowo wiarygodnych informacji.
Ponadto na podstawie prognoz musimy uwzględnić możliwość wystąpienia opadów deszczu (również przelotnych) i skalkulować ryzyko uszkodzenia sprzętu. Nie są to decyzje łatwe a zawsze muszą być bezpieczne dla teleskopu. Proszę pamiętać, że kompletny teleskop waży 120 kg i nie ma możliwości błyskawicznie przenieść go w bezpieczne miejsce. Demontaż teleskopu trwa około 15 minut przy czym w pierwszej kolejności należy zadbać o odcięcie zasilania. W takich warunkach może się zdarzyć, że nie zdążymy uratować teleskopu. Dlatego w sytuacjach niepewnych wolimy odwołać pokazy niż narazić sprzęt na uszkodzenie, które z dużym prawdopodobieństwem może zakończyć cykl pokazów nieba. Teleskop ma już 10 lat a na rynku pojawiły się już nowe wersje używanego przez nas sprzętu, przez co nie ma już dostępnych części zapasowych. Każda z awarii może okazać się bardzo kosztowna i trudna do usunięcia.
Prosimy pamiętać: nie odwołujemy pokazów "bo nam się dzisiaj nie chce"!!! Pokazy odwołujemy zawsze w wyniku podejrzenia wystąpienia zachmurzenia nieba na czas obserwacji oraz w trosce o bezpieczeństwo sprzętu. Zdajemy sobie również sprawę z obciążenia finansowego związanego z udziałem w pokazach (cena biletów, dojazd na miejsce). Nie chcemy się spotkać z sytuacją w której będziecie mieć Państwo pretensje, że po kilkunastu minutach przyszły chmury, pomimo, że obiecywaliśmy pogodę.
Pokazy w okresie letnim
W ostatnich latach obserwujemy bardzo dynamiczne zmiany w numerycznych prognozach pogody udostępnianych przez ICM oraz IMGW. Szczególnie dotyczy to okresu letniego gdy nad Europą przechodzą fronty burzowe. W takich dniach modele prognozujące pogodę potrafią zmieniać się diametralnie nawet kilka razy dziennie. Taka dynamika znacznie utrudnia nam organizację wieczornych pokazów nieba, które wymagają idealnej pogody. Zdarza się, że prognozy publikowane dzień wcześniej, a nawet rankiem w dniu pokazów, przepowiadają duże zachmurzenie uniemożliwiające organizację pokazów nieba. Tymczasem modele publikowane wczesnym popołudniem (około godziny 15:00) prognozują wymarzoną na pokazy pogodę. Ta może się zupełnie nie sprawdzić a zdarza się także, że jest zupełnie na odwrót.
W okresach pogodowo dynamicznych bazując na często zmieniających się modelach numerycznych zdarza się, że dokonujemy niewłaściwych ocen stanu pogody na wieczór w dniu pokazów. Odwołujemy pokazy dzień wcześniej, tymczasem okazuje się, że nad obserwatorium mamy piękne niebo w dniu pokazów. Zdarza się również tak, że jesteśmy przekonani o możliwości organizacji pokazów tymczasem przychodzą chmury a my niepotrzebnie narażamy Państwa na koszty i stratę czasu. To zmusza nas do zmiany sposobu organizacji pokazów, które chcielibyśmy organizować najczęściej jak to tylko możliwe. Musimy zatem podejmować decyzję o odwołaniu pokazów nie tak jak do tej pory (dzień wcześniej), ale najpóźniej jak to tylko możliwe - w sytuacjach krytycznych nawet w dniu pokazów. Dlatego:
- w przypadkach, gdy prognozy pogody na dzień otwarcia formularza rejestracyjnego dają stuprocentową pewność na czyste niebo w dniu pokazów - formularz będzie udostępniany o wskazanej godzinie, a wieczór przed pokazami będzie umieszczany komunikat o organizacji pokazów zgodnie z planem
- jeżeli prognozy pogody będą dawały pewność całkowicie zachmurzonego nieba - formularz nie będzie udostępniany. Na stronie będzie publikowana informacja o odwołaniu pokazów.
- w okresach niepewnej pogody (szczególnie w okresie letnim) - formularz zostanie opublikowany, a na stronie będą pojawiały się komunikaty dotyczące aktualnych prognoz pogody. Będą one publikowane wieczorem w dzień poprzedzający pokazy (około godziny 21:00 - 22:00), w dniu pokazów: około godziny 11:00, natomiast o godzinie 16:00 będzie podejmowana ostateczna decyzja o organizacji pokazów, o ile prognozy wcześniejsze nie pozwolą na podjęcie końcowej decyzji.
Zdajemy sobie sprawę z problemów wynikających ze zmiany warunków organizacji pokazów. W szczególności związanych z Państwa planami, czy też dotarciem do obserwatorium na ostatnią chwilę. Wprowadzenie takich zmian to jedyna droga do uniknięcia problemów związanych z dużymi niespodziankami w publikowanych prognozach pogody. Daje to szanse na zwiększenie organizacji pokazów tak często, jak to tylko możliwe. Prosimy zatem o wyrozumiałość i cierpliwość - w obecnych czasach i gwałtownych zmianach klimatycznych prognozowanie pogody szczególnie w górach zaczyna przypominać wróżenie z fusów.
Cennik